Onherstelbaar psychisch lijden in de context van euthanasie: een proefschrift

Euthanasie uitgevoerd door een arts (physician assisted death – PAD) is in Nederland mogelijk voor patiënten die competent zijn in hun doodswens en die lijden aan een medische aandoening die ondraaglijk en onherstelbaar is. Deze criteria, die zijn vastgelegd in de euthanasiewet van 2002, zijn het resultaat van een lang maatschappelijk debat dat begon in de jaren zeventig, toen artsen de spanning benadrukten tussen de plicht om lijden te verlichten en de plicht om het leven te behouden. Zij voerden aan dat in bepaalde gevallen het actief helpen bij de dood van een patiënt de enige barmhartige optie was.

Voor vragen, richt u zich svp tot het Amsterdam UMC

Hoewel het debat zich vooral richtte op patiënten met somatisch lijden, is euthanasie sinds de jaren negentig wettelijk toegestaan ​​voor psychiatrisch lijden. Tot 2011 is er nog maar een zeer beperkt aantal gevallen gemeld. Vanaf dat moment is er sprake van een stijging van het aantal geassisteerde sterfgevallen bij patiënten met een psychiatrische stoornis. De toenemende klinische ervaring die gepaard ging met de toename van euthanasie-verzoeken maakte duidelijk dat psychiaters worstelen met het vaststellen van onherstelbaarheid.

Sisco van Veen, onderzoeker aan de faculteit Medische Ethiek in het Amsterdam UMC, onderzoekt in zijn proefschrift het concept van onherstelbaar psychiatrisch lijden in de context van euthanasie. Dit doet hij in drie stappen.

• Eerst stelt hij de morele relevantie van onherstelbaar psychiatrisch lijden vast in de context van euthanasie.
• Ten tweede identificeert Van Veen  de belangrijkste uitdagingen waarmee clinici worden geconfronteerd bij het opzetten van onherstelbaar psychiatrisch lijden in de context van euthanasie.
• Tot slot stelt hij consensuscriteria vast voor onherstelbaar psychiatrisch lijden in de context van euthanasie.

Op basis van dit proefschrift bevelen we clinici aan om een ​​retrospectieve kijk te nemen bij het vaststellen van onherstelbaarheid in de context van euthanasie. We stellen ook voor om rekening te houden met ‘behandelingsmoeheid’ bij het werken met patiënten met een euthanasie-verzoek of aanhoudende psychiatrische klachten.

Op organisatorisch niveau stellen we voor dat de consensuscriteria kunnen worden gebruikt wanneer de Nederlandse en Belgische richtlijnen over euthanasie worden bijgewerkt. Voor toekomstig onderzoek raden we aan om de perspectieven van andere belanghebbenden, met name patiënten, op onherstelbaar psychiatrisch lijden op te nemen. Ook raden we aan om het onderzoek in andere landen te herhalen.

Wij stellen voor om behandelmoeheid bij patiënten met aanhoudende psychiatrische klachten te onderzoeken en adviseren om de landelijke registratie van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie beschikbaar te stellen voor diepgaand onderzoek.

Tot slot; het vaststellen van onherstelbaar psychiatrisch lijden in de context van euthanasie is een moreel relevante en complexe activiteit. Psychiaters wordt gevraagd om een ​​beslissing te nemen over leven of dood terwijl ze worden geconfronteerd met grote onzekerheid. Door echter een zinvolle dialoog aan te gaan met de patiënt en een retrospectieve kijk op onherstelbaarheid, is het mogelijk om tot een zorgvuldige beslissing te komen die het juiste midden vindt tussen onzorgvuldigheid en te voorzichtigheid. Er zijn nu consensuscriteria beschikbaar om de psychiater te helpen met de uitdagende – maar niet onmogelijke – taak om de onherstelbaarheid van psychiatrisch lijden in de context van door een arts geassisteerde dood vast te stellen.

Promotie op 9 juni 2022 13:45 uur