Levenservaring is niet alleen voor jezelf interessant. Deze ervaringsdeskundigheid kan een bron van informatie en inspiratie voor anderen zijn. Het is op allerlei manieren bruikbaar. Het containerbegrip ervaringsdeskundige roept soms verwarring op. Trudy Jansen van de Veerkrachtcentrale geeft een mooi overzicht van de mogelijkheden in dit artikel.
Een recent verschenen onderzoek van het Verweij-Jonker Instituut constateert: “Er worden diverse definities voor ervaringsdeskundige/ervaringsdeskundigheid gehanteerd, afhankelijk van de sector of invalshoek.” De meeste mensen kennen één invulling van het begrip en weten niet dat ervaringsdeskundigheid ook op andere manieren wordt ingezet.
Soort werk
- Training en onderwijs
- Hulpverlening en ondersteuning
- Beleid en belangenbehartiging
Binnen deze werkterreinen zijn verschillende categorieën met beroepen, functies voor vrijwilligers en andere activiteiten in te delen. Zo valt onder training en onderwijs de grote categorie ‘Voorlichting’. Het gaat daarbij om alle activiteiten om de beeldvorming te veranderen. Dat kan bijvoorbeeld via lezingen, één-op-één gesprekken of door een boek te schrijven.
Soort levenservaring
Gaat het om iemand met een GGZ-, LVB, lichamelijke, visuele, auditieve achtergrond beperking? Is er sprake van verslaving, armoede, sociale uitsluiting? Heeft iemand veel ervaring als familielid of mantelzorger? Buiten de zorg- en welzijnssector werken ook ervaringsdeskundigen, bijvoorbeeld in detentiecentra.
Niveau van het werk
Per werkterrein en -sector werken ervaringsdeskundigen op diverse ‘niveaus’. Aansluitend bij de beroepsniveaus en de Toolkit Ervaringsdeskundigheid onderscheiden we niveau A t/m E. Voor elk niveau zijn andere vaardigheden en deskundigheid nodig.
Basis
De basis is de ervaringsdeskundigheid die we allemaal dagelijks toepassen en ervaren. Bijvoorbeeld in gesprekken tussen ouders over het opvoeden van kinderen of bij het vragen van tips aan vrienden voordat je iets koopt. Het gaat om het invullen van enquêtes, het posten op Social Media en het vertellen van je ervaringen aan de mensen om je heen, wat voor begrip kan zorgen.
Niveau A
De laagdrempelige inzet waarbij mensen ervaren onderling aan een half woord genoeg te hebben is niveau A. In de Zorg- en Welzijnssector gaat het bijvoorbeeld om maatjes, buddy’s, gastvrouwen. In beleid en belangenbehartiging zijn ervaringsdeskundigen cliëntenraadslid, ze werken mee aan onderzoek of zitten in panels. In de voorlichting zijn dit de mensen die hun verhaal vertellen in kleine groepen. Trainingen worden gegeven door cliëntenorganisaties en PGO-Support.
Niveau B
Voor Niveau B is iets meer scholing nodig. Belangenbehartigers volgen bijvoorbeeld trainingen en zetten zich in als raadslid of VN-ambassadeur. Andere ervaringsdeskundigen denken mee over projecten en onderzoek. In het zorgdomein werken ervaringsdeskundigen als gespreksbegeleider van lotgenotengroepen, geven ze (telefonisch) informatie aan mensen binnen hun patiëntenvereniging of werken ze als hoopverlener of ondersteuner.
Niveau C
Op dit niveau werken alle ervaringsdeskundigen op professioneel wijze, hoewel niet iedereen betaald wordt. Ervaringsdeskundigen beoordelen onderzoeksvoorstellen en projecten, adviseren inhoudelijk over beleid en organiseren de activiteiten voor hun patiëntenorganisatie. Rondom voorlichting en beeldvorming geven ervaringsdeskundigen theatervoorstellingen, schrijven ze boeken en presenteren hun levensverhaal binnen de kaders van een groter verhaal. Om als op dit niveau als ervaringswerker te werken zijn de competenties nodig van beroepsopleidingen tot ervaringsdeskundige op MBO-niveau.
Niveau D
Het HBO-niveau D is voor ervaringsdeskundigen die werken als vertrouwenspersoon, klachtenfunctionaris, ondersteuner van cliëntenraden. Ze zijn ook beleidsmedewerker, onderzoeker, projectleider of coördinator en werken aan het verbeteren van de zorg- en welzijnssector. ZZP-ers bieden trainingen aan, werken als coach of als therapeut in de ‘complementaire geneeskunde’. Voorlichters en docenten hebben vaste trajecten binnen instellingen en opleidingen.
Niveau E
Om deze indeling heen zitten, op niveau E, talloze mensen die hun ervaringsdeskundigheid buiten dit veld inzetten. Bijvoorbeeld in andere beroepen, maar ook als bestuurder van een patiëntenorganisatie of zelfs zorginstelling.
Opleiding en scholing
Aan de werkniveaus van ervaringsdeskundigen zijn trainingen, opleidingen en andere soorten scholing gekoppeld. Van een korte training voor belangenbehartigers tot een volledige beroepsopleiding op MBO of HBO- niveau. De scholing sluit meestal aan bij het bestaande opleidingsniveau van de ervaringsdeskundigen, maar verloopt nooit in een rechte lijn. De onderliggende levenservaring is sowieso het belangrijkste startpunt van elk niveau van ervaringsdeskundigheid.
Verder lezen?
Het rapport van het Verweij-Jonker Instituut en de hieruit voortkomende ‘Toolkit Ervaringsdeskundigheid’ zijn te vinden op het Adviespunt ervaringsdeskundigen van de Alliantie VN-verdrag (Mind, Ieder(In), LFB, Coalitie voor Inclusie, Per Saldo).
[1]Beschreven in: Beroepscompetentieprofiel, Trimbos
Bron: veerkrachtcentrale.nl