“Alweer twee kilo zwaarder”, verzuchtte Giovanni. Zes maanden eerder krgeg hij voor het eerst een psychose, zomaar uit het niets. Een gedwongen opname was nodig omdat het thuis niet goed ging en hij geen hulp wilde. De behandeling werkte goed, maar de gewichtstoename was een groot nadeel.
Tijdens de opname was een psychose overduidelijk. Van de vrolijke 16-jarige jongen uit 5 HAVO was weinig meer over. Giovanni was vooral angstig en achterdochtig. Gedurende de opname lukte het om zijn vertrouwen te winnen en kwam de behandeling van de grond. Naast cognitieve gedragstherapie werd gestart met een antipsychoticum: olanzapine. De behandeling had goed resultaat en twee maanden later kon hij psychosevrij met ontslag. Zo kwam Giovanni bij mij op de polikliniek.
14 kilo erbij
Tijdens de kennismaking vertelde Giovanni over zijn plannen om zijn eindexamen te halen en te studeren. Het concentreren ging redelijk goed en hij zag zijn oude vrienden regelmatig. Dat klonk goed. Maar één ding zat hem dwars: van de olanzapine was hij ongeveer 14 kg in gewicht aangekomen en dat leek niet minder te worden. Ook in het bloed vonden we slechtere waardes van zijn cholesterol en lipiden.
Na een paar afspraken werd duidelijk dat de gewichtstoename Giovanni belemmerde zijn leven weer op te pakken. Wij brachten zijn voedings- en beweegpatroon in kaart. Met een app hield hij bij hoeveel calorieën hij innam en de diëtist werd geraadpleegd. Dit alles had helaas maar beperkt effect.
Opties
Tsja, wat nu? Giovanni wilde zich er niet bij neerleggen, begrijpelijk. We bespraken de opties: off-label gebruik met het medicijn metformine (vaak bij suikerziekte gebruikt), of het afbouwen/ wisselen van het antipsychoticum. Giovanni koos voor het eerste en in een paar maanden tijd, na het opvoeren van de dosis, verloor hij 2kg. Maar de trend stagneerde helaas en Giovanni schaamde zich: “zo kan ik toch niet met goed fatsoen over straat?”
Weer kwamen de opties op tafel en we besloten om – inmiddels zes maanden na zijn eerste psychose – de olanzapine erg langzaam iets af te bouwen. Dat ging niet zo goed. Tijdens het volgende consult trok Giovanni grimassen. Zijn bezorgde ouders waren meegekomen om te vertellen dat hij zich meer terugtrok en niet altijd goed te volgen was in zijn opmerkingen. Met de oude dosering olanzapine verdween dit weer, alleen waren we qua gewichtsverlies weer terug bij af.
Catch-22
Afbouwen ging dus niet, maar de huidige medicatie had ook grote nadelen. Uiteindelijk besloten we om de olanzapine om te zetten naar een ander antipsychoticum, Aripiprazol, met minder gewichtstoename. In kleine stapjes, gedurende vier maanden bleek dit de oplossing. Giovanni bleef stabiel en zijn gewicht nam af. Geen spectaculaire sprongen weliswaar, maar voor Giovanni was het hoopgevend: er was dus perspectief! Kwiek verliet hij gisteren mijn spreekkamer.
Essentiele details in deze blog zijn aangepast zodat de patiënt niet herkenbaar is.
Dr. mr. Christiaan Vinkers is als psychiater en onderzoeker verbonden aan het UMC Utrecht Hersencentrum. In 2009 promoveerde hij cum laude op fundamenteel wetenschappelijk onderzoek naar stress en GABA. Zijn onderzoek is gericht op het voorspellen wie er psychiatrische klachten ontwikkelt door stress is en wie niet. Ook heeft hij een speciale interesse in het GABA systeem en benzodiazepine-agonisten. Hij is daarnaast mede-oprichter van De Jonge Psychiater.nl, een non-profit website gericht op het verspreiden van wetenschappelijke kennis.
Bron: umcutrecht.nl